Τελευταία έξοδος ενός σπουδαίου ταλέντου

Η ομάδα των νέων ηθοποιών στο «Ξύπνημα της Ανοιξης» κινείται με άνεση και υπακούει σε μια ενιαία ερμηνευτική γραμμή.

Το «Ξύπνημα της Ανοιξης» του Φρανκ Βέντεκιντ, που σκηνοθετεί ο Νίκος Μαστοράκης στο Εθνικό Θέατρο, ξεχωρίζει ήδη ως μία από τις παραστάσεις της χρονιάς, αν και στην ιστορική θεατρική μνήμη καταγράφεται ως η τελευταία παράσταση ενός σπουδαίου ταλέντου, του αδικοχαμένου Κωνσταντίνου Παπαχρόνη, που υπήρξε πάντα ζωώδης και ακριβής στους ρόλους που ερμήνευσε. Μία από αυτές τις παραστάσεις είδε η Ελένη Πετάση.

Μια χούφτα γυμνασιόπαιδα συγκρούονται με τις τυραννικές αντιλήψεις της οικογένειας, του σχολείου, της εκκλησίας. Αφυπνίζονται σεξουαλικά, καταρρίπτουν τις απαγορεύσεις, εναντιώνονται στη μεσαιωνική ηθική, προβαίνουν σε «κολάσιμα» αμαρτήματα (ονειρώξεις, απελευθέρωση της λίμπιντο κ.ά.), εξωθούνται στην εξέγερση ή στην αυτοκτονία.

Όλα αυτά μπορεί να ηχούν αναχρονιστικά στην εποχή μας. Αλλά συμβαίνουν το 1891, στην ιδιαίτερα συντηρητική τότε αστική κοινωνία της Γερμανίας. Γεγονός που εξόργισε όσους διάβασαν «Το Ξύπνημα της Ανοιξης» στην πρώτη του έκδοση, απαγόρευσαν το σκηνικό της ανέβασμα και ανάγκασαν το συγγραφέα του να αυτοεξοριστεί στο Παρίσι. Όταν, ωστόσο, το 1906 το «πορνογραφικό» έργο του Φρανκ Βέντεκιντ παίχτηκε -λογοκριμένο- στο Βερολίνο, σε σκηνοθεσία Μαξ Ρέινχαρτ, προκάλεσε το ενδιαφέρον της θεατρικής κοινότητας και φυσικά μια σειρά ανατυπώσεων. Έστω και καθυστερημένα, τόσο η πρωτοποριακή ματιά και η κριτική του τόλμη όσο και η ποίησή του αναγνωρίστηκαν.

Κείμενο δίχως ανελισσόμενο μύθο, με εξπρεσιονιστικό βλέμμα, μικρές σκηνές, εναλλασσόμενους ρυθμούς και τόπους δράσης, το «Ξύπνημα της Ανοιξης» διογκώνει πρόσωπα και καταστάσεις, καθώς αφηγείται πραγματικά γεγονότα (όπως η αυτοκτονία του μαθητή Φραντς Όμπερλι), μέσα, όμως, από την οπτική γωνία των έφηβων μαθητών.

Ο αδικοχαμένος Κωνσταντίνος Παπαχρόνης και η Ιωάννα Παππά σε στιγμιότυπο από την παράσταση.

Σ' αυτό το μωσαϊκό χαρακτήρων αντιπαρατίθενται δύο κόσμοι: των υποκριτών, οπισθοδρομικών ενηλίκων (παιδαγωγοί, γονείς, άνθρωποι της εκκλησίας) και των νέων, που πασχίζουν για την ηθική, ψυχολογική και διανοητική τους ενηλικίωση. Ανάμεσά τους απλώνεται ένα αδιαπέραστο χάσμα, που γίνεται αφορμή για να γλιστρήσει ο Βέντεκιντ τις διδακτικές ιδέες και θεωρίες του σε σχέση με την παιδεία και τη σεξουαλικότητα. Κατ' επέκταση, η γλώσσα ακροβατεί ανάμεσα στον άκαμπτο λόγο και τη ρητορική ακρίβεια των πρώτων και στον παθιασμένο λυρισμό των δεύτερων.

Ο Νίκος Μαστοράκης, με την αρωγή της εύρυθμης και γλωσσικά σύγχρονης μετάφρασης του Γιώργου Δεπάστα, μετέφερε τούτη την «παιδική τραγωδία» -όπως την υποτίτλισε ο συγγραφέας της- στα καθ' ημάς. Διαχωρίζοντας, ωστόσο, ευρηματικά τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα, παρουσίασε ρεαλιστικά τις σκηνές με τους νέους και εξπρεσιονιστικά εκείνες με τους κοινωνικά διαπιστευμένους φρουρούς της ηδονής, εμφανίζοντάς τους ως εφιαλτικές γκροτέσκο φιγούρες.

Η αισθητικά τολμηρή παράστασή του έχει ύφος και ήθος. Ωστόσο, η κατάχρηση γυμνών και προκλητικών αναπαραστάσεων - αυνανισμοί, σεξουαλικές συνευρέσεις ανάμεσα σε ετερόφυλους και ομοφυλόφιλους, αμβλώσεις κ.ά. - φέρνει κάποια στιγμή τον κορεσμό.

Το μινιμαλιστικό σκηνικό της Εύας Μανιδάκη μας μεταφέρει σε μια σημερινή αίθουσα σχολείου, ενώ οι έντεχνοι φωτισμοί του Τάσου Παλαιορούτα συμβάλλουν στη χωροχρονική μετατόπιση των δρώμενων.

Μια ομάδα νεότατων ως επί το πλείστον ηθοποιών κινείται με άνεση κάτω από την επίβλεψη της Αμαλίας Μπένετ και υπακούει σε μια ενιαία ερμηνευτική γραμμή με την καθοδήγηση του σκηνοθέτη. Ξεχωρίζουν ο πρόσφατα αδικοχαμένος Κωνσταντίνος Παπαχρόνης (εξαιρετικός ως γήινος Μέλχιορ), η Αγγελική Καρυστινού (προοδευτική μητέρα), ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος (καταπιεσμένος Μόριτς Στίφελ), η Ιωάννα Παππά (ευαίσθητη Βέντλα) και η Άλκηστις Πουλοπούλου η οποία αποτυπώνει εύστοχα στην ερμηνεία της την αισθησιακά παιχνιδιάρικη πρόκληση της Ιλζε (θα πρέπει, όμως, να προσέξει να μην τυποποιηθεί, καθώς και σε άλλες παραστάσεις έχει ακολουθήσει το ίδιο μοντέλο).

Όλοι οι υπόλοιποι ηθοποιοί διαθέτουν σκηνική φρεσκάδα και σωστούς ρυθμούς: Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Νατάσα Ζάγκα, Δημήτρης Καρτάκης, Αννίτα Κούλη, Δημήτρης Κουτρουβιδέας, Ομηρος Πουλάκης, Μίλτος Σωτηριάδης, Θάνος Τοκάκης, Μιχάλης Φωτόπουλος, Γιάννης Χαρτοδιπλωμένος, Γαλήνη Χατζηπασχάλη.

Κριτική: ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ